Γ. Η στάση της ελληνικής κοινωνίας
Αν
και πληγμένη (μαζί με την Κύπρο) περισσότερο από κάθε άλλη χώρα της Ευρωζώνης,
θανάσιμα, το πιστεύω, η αντίδρασή της ήταν μηδενικής σημασίας, υποτονικότατη
και «άσφαιρη». Περισσότερο υποστηριχτική, όχι θεληματικά, των δημιουργών της
κρίσης παρά κλυδωνιστική. Λες και έχει χαμένα αυτή η κοινωνία τα φυσικά
ανακλαστικά της αυτοσυντήρησης. Κι έτσι το πλήγμα παρατείνεται και επιτείνεται
συγχρόνως χωρίς αντίστοιχη επίταση της αντίδρασης. Και ο φαύλος κύκλος βαθαίνει
τη δυστυχία της.
Πώς
εξηγείται η απουσία της ανάλογης αντίδρασης; Όχι βέβαια με την ένταση του σοκ.
Το υπαινίχθηκα και στο προηγούμενο κείμενο.
Η
κρίση βρίσκει την ελληνική κοινωνία σε βαθιά ιδεολογική και πολιτική κρίση,
φαινομενικά μη ορατή, που κυοφορήθηκε στις τελευταίες τρεις δεκαετίες
τουλάχιστον, κατά το διάστημα που, παγιδευμένη στο απατηλό όραμα της αλλαγής
και εγκλωβισμένη στην ψευδολογία του, της ήρθε η διάψευση, η κούραση και η
αποστασιοποίησή της από την υγιή πολιτική δράση. Η μόνη σχέση της με την
πολιτική που της έμεινε ήτανε η παθολογική στη διπλή της έννοια, η ενεργητική,
της συναλλαγής με την πολιτική(εξουσία εννοώ) που τη διατήρησε «μέχρις
εσχάτων», και η παθητική, της απόρριψης των κομμάτων και της απάθειας απέναντί
της. Η ευημερία εξάλλου που την άγγιζε τη βοηθούσε να περιπέσει στην αναισθησία
της ευμάρειας. Αλλά, επειδή και οι δημοκρατικές της πεποιθήσεις δεν έχουνε
κανένα ιδιαίτερο βάθος, δεν έχει συνείδηση ότι η απόρριψη των κομμάτων σημαίνει
και απόρριψη της δημοκρατίας, αφού, θέλουμε δε θέλουμε, συστατικά της υπόστασής
της είναι τα κόμματα πάντα, εκτός αν μελλοντικά βρεθεί άλλος τρόπος σύστασής
της. Δε θα εξετάσω αυτή τη στιγμή αν διέθεσε ποτέ χρόνο ή και φαιά ουσία για τη
σωστή λειτουργία τους κι εννοώ πάντα τη δημοκρατική, ούτε πόσο αποκλειστική
είναι η ευθύνη της για τα χάλια τους. Η δημοκρατία δεν υπηρετείται ποτέ ούτε με
τηλεχειριστήριο ούτε με την απόρριψη των κομμάτων, όσο αξιόφτυστα κι αν είναι,
αλλά με την υπηρέτησή τους, για να παύσουν να είναι αξιόφτυστα.
Δεν
έχει επίσης συνείδηση, για τον ίδιο λόγο, επειδή οι δημοκρατικές της
πεποιθήσεις δεν έχουνε κανένα βάθος, ότι η αποχή, που τη συνιστούσε ως και ο
«αριστερός» Λαζόπουλος, εκτρέπει την κάθε
εξουσία σε μεγαλύτερη παραφροσύνη και διαφθορά. Η αποχή των πολιτών από την
πολιτική δε σημαίνει και αποχή της εξουσίας από το έργο της άσκησής της και
συνεπώς σταμάτημα του ρόλου της να ρυθμίζει τις τύχες τους. Αντίθετα σημαίνει άφημα
ελεύθερης της «φυσικής» της ροπής προς την παραφροσύνη και τη διαφθορά.
Αποφθεγματικά λοιπόν: Όποιος δεν ασχολείται με την πολιτική, τρώει τα χαστούκια
της και κακώς παραπονιέται τώρα που τα τρώει.
Αυτό
λοιπόν έκανε η ελληνική κοινωνία: Απέναντι σ` ένα τόσο ισχυρό πολιτικό χτύπημα
ενήργησε απολίτικα. Δεν αναζήτησε μέσω των κομμάτων, των υπαρκτών ή μέσω της δημιουργίας
καινούριων, κάτι που δεν είναι απλό, να λύσει το πρόβλημά της. Τα απέρριψε όλα αναφανδόν.
Η καθολική απόρριψη τη βοηθούσε να δικαιολογήσει και την παραμονή της σ` αυτά
τα κόμματα που ήταν υπεύθυνα για τη δημιουργία του προβλήματος και που ψηφίζοντάς
τα παίξανε ηγεμονικό ρόλο κατά τις δεκαετίες που κυοφορήθηκε η κρίση. Η δε προπαγάνδα
του συστήματος έπιασε πολύ τόπο σ` αυτό το θέμα: Όλα τα κόμματα φταίνε, λέγανε,
είτε κυβέρνησαν είτε όχι, και είναι το
ίδιο υπεύθυνα για την κατάσταση που δημιουργήθηκε. Κι ενώ δε χρειαζότανε πολλή
σκέψη, για να καταλάβει κανείς πως δεν έχει καμιά λογική ισχύ ο ίσος
καταμερισμός ευθυνών σε αυτουργούς και σε αμέτοχους, που ήτανε και αντίθετοι
στις θεσπίσεις των αυτουργών, όμως πέρασε. Γιατί φαίνεται πως και αυτή η λίγη σκέψη
από την ελληνική κοινωνία λείπει. Έτσι προέβει σε αντιδράσεις ασυλλόγιστες,
σπασμωδικές, αλλοπρόσαλλες και αυθορμησιακές, σε μικροανυπακοές ατομικές του «δεν
πληρώνω» ή και σε ομαδικές, πιστεύοντας ότι δρώντας έξω από κόμματα και πολιτικές
στοχεύσεις θα έδινε λύση στο πολιτικό της πρόβλημα.
Βεβαίως
σ` αυτές τις συμπαραστατικές μικροσυσπειρώσεις ή αλληλεγγύης, όπως λέγονται,
τελείται κάποιο ανθρωπιστικό έργο, όμως πολύ μικρής έκτασης σε σχέση με το
απέραντο ανθρωπιστικό κενό που δημιούργησε η κρίση. Από τη φύση τους τέτοιες
δραστηριότητες έχουν σημειακό και σποραδικό χαρακτήρα και δεν απέχουν πολύ από
ανάλογες δραστηριότητες φιλανθρωπίας της Βαρδινογιάννη, ας έχουν εδώ λαϊκή
βάση. Θα `λεγα επίσης ότι κάπως «αναβάλλουν» και την αναζήτηση πολιτικής λύσης
στο πρόβλημα.
Ακόμη
πιο τραγελαφική ήταν η περίπτωση των αγανακτισμένων πολιτών. Επειδή οι ομώνυμοι
Ισπανοί πολίτες ειρωνεύθηκαν έξυπνα την αδράνειά μας, «Μη φωνάζετε πολύ, ψιθύρισαν
μεταξύ τους, γιατί θα ξυπνήσετε τους Έλληνες», θίγηκε το φιλότιμο των τελευταίων
και γέμισαν και αυτοί τις πλατείες για καιρό και χωρίς κανένα συγκεκριμένο πολιτικό
σκοπό, ακυρώνοντας, επιβραδύνοντας έστω, τη δημιουργία οργανωμένης και ανάλογα
ισχυρής αντίδρασης. Όσοι συμμετείχαν – και ήτανε πάρα πολλοί - δε λαμβάνανε
υπόψη τους, γιατί δεν είχανε υπόψη τους ότι τα πολιτικά προβλήματα
αντιμετωπίζονται πολιτικά και μόνο και ότι η πολιτική τους αντιμετώπιση
απαιτεί ενότητα και η ενότητα ιδεολογική ομοιογένεια. Όντας όμως αυτοί από
χίλιες καρυδιές καρύδια, πώς θα δρούσανε πολιτικά; Το δε κενό της σκέψης τους
το καλύψανε με το ιδεώδες της άμεσης δημοκρατίας κι έγινε αδιόρατο. Για τον
ίδιο σκοπό, της κάλυψης του κενού, ή και για παροχή βαυκαλισμών πλάστηκε την
ίδια χρονική στιγμή κι ένας άλλος μύθος, εκείνος του Οδυσσέα, που σκότωσε πρώτα
τον Αντίνοο(αντίθετο με τη λογική άνθρωπο), μετά τον Ευρύμαχο(…). Όντας εμείς τώρα
σαν απόγονοί του Οδυσσείς και οι ίδιοι, ξέρουμε πώς θα δράσουμε, ώστε να μη μείνει κανένας
υπεύθυνος της κρίσης ή ταξικός ή πολιτικος αντίπαλος ανεξολόθρευτος. Σ` ένα απολίτικο σύνολο παίρνονται σοβαρά τέτοιοι
βαυκαλισμοί, αρκεί ο πλάστης τους που τους ξεστομίζει να μη μιλάει πολιτικά και
διαπράττει το μεγαλύτερο έγκλημα του ανθρώπου.
Βλέποντας
λοιπόν η κοινωνία μας τα πράγματα απολίτικα, άρα άσκεφτα, δεν ξέρει ούτε γιατί υποφέρει
ούτε τι πρέπει να πράξει, για να μην υποφέρει. Ξέρει μόνο ότι υποφέρει. Και ζει
σήμερα το μεγαλύτερο δράμα της Ιστορίας της. Μεγαλύτερο όχι επειδή τα θύματά
της είναι περισσότερα από κάθε άλλη φορά, αλλά επειδή το δράμα αυτό το ζει ο
καθένας μόνος του, ατομικά, και γίνεται ατέλειωτο. Οι χιλιάδες αυτοκτονίες, που
είναι πρωτοφανές φαινόμενο σε όλη της την Ιστορία, εδώ έχουν την εξήγησή τους. στην
ανυπαρξία διατομικών σχέσεων και συνεπώς στην ανυπαρξία εξόδου, καθώς η δεύτερη
είναι απότοκο της πρώτης. Με την πράξη τους επομένως αυτή δηλώνουν οι
αυτόχειρες ότι δεν έχουν καμιά σύνδεση με το συνάνθρωπο, από την οποία να
προκύπτει και κάποια κοινή ελπίδα, και ότι το κοινωνικό σύνολο κατ` επέκταση στο
οποίο ανήκουν δεν είναι άξιο να του προσφερθεί ως κάποια μορφή θυσίας η απώλεια
της ζωής τους. Και «πετάνε» τη ζωή τους έτσι, πηγαίνοντας χαράμι. Με απώλειες
τόσων ζωών όμως η κοινωνία μας θα μπορούσε να κάνει θαύματα, ν` αποτινάξει ζυγούς,
ν` αποκρούσει επιδρομείς, ν` αναγεννηθεί. Παρόλα αυτά οι αυτόχειρες της κρίσης δίνουν
τη ζωή τους γι` αυτό και μόνο, για να μας δηλώσουν πως δεν είμαστε άξιοι της
θυσίας τους και τη χαραμίζουν. Κι είναι αυτό, ας μου επιτραπεί η μακάβρια
κυριολεξία, η μούντζα που στέλνουν από τον τάφο τους προς όλους εμάς που
αποτελούμε την κοινωνία τους, προς την αποκτηνωμένη μας ανθρώπινη εκδοχή. Σε
πρώτη ματιά η ιδιότυπη θυσία τους φαίνεται σαν απολίτικη πράξη, που
επισφραγίζει μια προηγούμενη απολίτικη ζωή. Όμως είναι βαθιά πολιτική πράξη και
δικαιωμένη γι` αυτό και μόνο που θέλει να σημάνει, την παντελή αναξιότητά μας,
η οποία επιβεβαιώνεται και από μας τους ίδιους, καθώς συνεχίζουμε να ζούμε όπως
και πριν, το ίδιο αναισθητοποιημένα.
Σημείωση 1η: Επειδή το χτύπημα που
δέχθηκε η κοινωνία μας είναι εκτός από πολιτικό και ταξικό, αν θέλουμε να
εξηγήσουμε καλύτερα τη στάσης της, πρέπει να εξεταστεί η σχέση της με την
αριστερή ιδεολογία, αλλά και η κατάσταση των αριστερών μορφωμάτων της στην ώρα
της κρίσης. Τα δύο αυτά θέματα θα μας απασχολήσουν την επόμενη φορά κι έτσι η
τριλογία γίνεται εκ των πραγμάτων τετραλογία.
Σημείωση 2η: Κανονικά μετά την
πορεία των εκπαιδευτικών στη Θεσσαλονίκη, όπου υπήρξα αυτόπτης μάρτυρας, θα
πρέπει να μιλάει κανείς για μια πρώτη ελπιδοφόρα ανάταση της ελληνικής
κοινωνίας και όχι για λήθαργό της, Ας ευχηθούμε να είναι έτσι και τα λέμε αυτά
μετά την τετραλογία μας.
