ΟΙ ΔΥΟ ΚΟΣΜΟΙ

(Κάτι σαν συνέχεια)

Ας γίνεται η αμφισβήτησή τους, οι δύο κόσμοι υπάρχουνε και, επειδή ακριβώς υπάρχουνε, καταβάλλονται προσπάθειες εξαφάνισης των διαφορών τους, ώστε να εκλείψει η εικόνα του ενός και να παραμένει ορατά υπαρκτός μόνο ο άλλος κόσμος, αυτός που διαμορφώνεται, συγκροτείται και «εγκαθίσταται» από την κυρίαρχη τάξη. Ο δεύτερος όμως κόσμος, ο αντίπολικός του πρώτου και αντίπαλός του συνάμα, υπάρχει εξίσου και είναι ο κόσμος που πλάθεται με τα όνειρα λύτρωσης των καταπιεσμένων και δυστυχισμένων του πρώτου κόσμου, η σωτήρια αγκαλιά τους.

Υπήρχανε ανέκαθεν αυτοί οι δύο κόσμοι, γιατί ανέκαθεν στην ιστορία των ανθρώπινων κοινωνιών όσοι είχανε δύναμη, ένας ή και περισσότεροι, την επιβάλλανε στην κοινωνία τους και την καθυποτάσσανε, για να καρπώνονται τα οφέλη της καθυπόταξής της*. Ανέκαθεν επίσης τα καθυποταγμένα μέλη της κοινωνίας, που ήτανε σύνολη σχεδόν η κοινωνία ή η μεγάλη της πλειοψηφία,  εκδηλώνανε λυτρωτικές διαθέσεις με διάφορους τρόπους, με το τραγούδι τους, με τους αλληγορικούς μύθους, με ανυπακοές ή και με βίαιες αντιδράσεις ακόμα και με επαναστάσεις. Η πορεία της ανθρώπινης ιστορίας δεν είναι τίποτα άλλο από την αμφίπλευρη πάλη ποιος από τους δύο κόσμους θα είναι επικρατέστερος. Συχνότερα αναδεικνύεται ο κόσμος των ισχυρών, που είναι από τη μια λίγοι και ως εκ τούτου είναι ευχερέστατη η σύμπραξή τους, και από την άλλη έχουνε πάντα όλη την πολιτισμική δύναμη στα χέρια τους μαζί και την οπλική. Ο άλλος κόσμος μπορεί να εκφράζει το μεγαλύτερο τμήμα της κοινωνίας, αλλά δεν το περιέχει παρά μόνο δυνητικά. Και απαιτείται, για να γίνει η δυνητική ένταξη και πραγματική, συσπείρωση, πράγμα δυσχερέστατο ανέκαθεν. Γιατί κάθε συσπείρωση, όχι γύρω από τον πόλο της εξουσίας, που δεν είχε ποτέ ιδιαίτερες δυσκολίες, αλλά γύρω από έναν αντίπαλο ιδεολογικό και κοινωνικό πόλο προϋποθέτει πρακτική δυνατότητα επικοινωνίας κατ` αρχήν, κάτι ανέφικτο σχεδόν σε προηγούμενους καιρούς, ευρεία ανταλλαγή και σύγκλιση απόψεων επιπλέον, αλλά και συνταύτιση, όπως και όραμα κοινό, που θα ενώνει τα πλήθη και θα τους εμπνέει αγωνιστική διάθεση. Προϋποθέτει την κοινή πίστη σε κοινή ιδεολογία και προοπτική. Εξαιτίας όμως της δυσχέρειας αυτής  ο δεύτερος κόσμος υστερεί σε δυνατότητα συγκρότησης και «εγκατάστασης». Η εφαρμογή του προσκρούει επί πλέον σε παγιωμένα ισχυρά συμφέροντα και τελεσφορεί μόνο όταν αυτά καμφθούν. Γι` αυτό απαιτείται η μαζική συμμετοχή, το αγωνιστικό σφρίγος και η διάθεση για θυσίες.

Ο πρώτος κόσμος λοιπόν, που δεν έχει πρόβλημα κατασκευής και εγκατάστασης, είναι αυτός των ισχυρών, ο κόσμος της ζούγκλας, το αντίγραφο της κοινωνίας των ζώων, που έχει ως κύρια «αξιακή» κατεύθυνση την υπερίσχυση δια του ανταγωνισμού. Και, όταν αυτή δεν επιτυγχάνεται χωρίς την ένοπλη βία, γίνεται τότε καταφυγή στη χρήση της, επιδιώκεται η επίτευξή της με πολέμους. Είναι ο εφιαλτικός κόσμος της δύναμης των λίγων.

Έχοντας πλούσια την εμπειρία του η Ευρώπη, που γαλουχήθηκε και μας γαλούχησε με τα νάματα του δυτικού ανθρωπισμού, του ανθρωπισμού των αρχαίων μας προγόνων, συνενώθηκε, για να κάνει πράξη το όραμα του δεύτερου κόσμου και χάραξε πορεία πραγμάτωσής του. Κατά την πορεία της όμως κατορθώθηκε πάλι η επικράτηση της βούλησης των ισχυρών, όλης της γης τώρα, με απεριόριστες και ακαταμάχητες τις δυνατότητες επιβολής τους, και η βούληση των «δήμων» της Ευρώπης καθυποτάχθηκε στων ισχυρών. Επήλθε η κρίση που τη χώρα μας τουλάχιστον την έπληξε σχεδόν θανάσιμα, γιατί και ως χώρα εκπροσωπούμε το αδύνατο μέρος.

Ακολούθησαν, όπως ήτανε φυσικό, αντιδράσεις. Πρώτη και μαζικότερη ήταν εκείνη που η σημασία της ακυρώθηκε με τρόπο τρομακτικά ανέντιμο και τραγικό, με την επί τούτου τέλεση τριών φόνων. Γίνεται λόγος για «προβοκάτσια», γιατί δύο γεγονότα μου εμφυτεύουν αξερίζωτη την ιδέα αυτή στο μυαλό μου: Η λειτουργία της συγκεκριμένης τράπεζας τις ώρες εκείνες και την ημέρα εκείνη, αλλά και η επιτυχία που είχε η πραγματοποίηση του επιδιωκόμενου σκοπού. Έκτοτε αντιδράσεις μαζικές δεν υπήρξαν, αναιμικές μόνο και σποραδικές, που περισσότερο ενθαρρύνανε με την αναιμικότητά τους τις μνημονιακές κυβερνήσεις παρά τις απειλούσαν. Ο πολιτικός χώρος που θα μπορούσε να τις εκφράσει εξάλλου ήτανε κατακερματισμένος. Ούτε η φούσκα των αγανακτισμένων, που με έξυπνο φύσημα των Ισπανών φούσκωσε, μπορεί να θεωρηθεί αντίδραση άξια λόγου, σε σημασία βέβαια, όχι σε μαζικότητα. Εξαιτίας της έλλειψης ιδεολογικής συνοχής και κοινής ελπίδας ακολουθήθηκε σε πολλές περιπτώσεις και ο τραγικός δρόμος της προσωπικής αυτοκαταστροφής. Παράλληλα όμως και σε ευρωπαϊκές χώρες που χτυπήθηκαν καίρια από την κρίσι εκδηλώθηκαν παρόμοιες αντιδράσεις με το λαό της Ισπανίας σε ρόλο πρωταγωνιστή, και αρχίζει πλέον σε πανευρωπαϊκό επίπεδο να μορφοποιείται ένα όραμα επαναφοράς του ανθρωπισμού στη γηραιά Ήπειρο και να σφυρηλατείται ταυτόχρονα πανευρωπαϊκό μέτωπο κατά της επιβολής των ισχυρών στους λαούς της Ευρώπης.

Στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή οι συλλογικές αντιδράσεις στη χώρα μας αλλά και σε πανευρωπαϊκό επίπεδο βρήκανε την πιο συμπυκνωμένη πολιτική τους έκφραση στον «αριστερό», σε εισαγωγικά αν θέλετε,  κομματικό σχηματισμό του Σύριζα, που παρουσιάζεται υπερασπιστής του αιτήματος αυτού και διαλαλητής του. Δεν είναι όμως πρωταρχικής σημασίας ποιος το υπερασπίζεται και πόσο θέλει πράγματι την υλοποίησή του ή κατά πόσο θα μπορέσει να τη φέρει σε πέρας, όπως και το θέμα του χρόνου, αν τώρα ή μετά.. Την πανευρωπαϊκή συστράτευση την κάνουνε οι καιροί, όχι ο Σύριζα. Είναι αίτημα και κάλεσμα της Ιστορίας. Πρωταρχικής επομένως σημασίας είναι ότι ο δεύτερος κόσμος, που είναι ο δικός μας κόσμος, έχει σαρκωθεί και η εγκατάστασή του προβάλλει ως αίτημα πια δικό της. Αν θα επιτευχθεί ή όχι δεν εξαρτάται από τη διάθεση ή τη δυνατότητα προσώπων και κομμάτων. Τα πρόσωπα και τα κόμματα έρχονται και παρέρχονται, εμφανίζονται στον ορίζοντα της υλοποίησης και μετά μπορεί να εξαφανιστούν. Η πραγμάτωσή του εξαρτάται από εμάς τους πολλούς, από τα πλήθη των μαζών, που είμαστε πάντα οι κύριοι συντελεστές των πραγματώσεών του, από τη στάση τη δική μας. Αν εμείς οι πολλοί δεν είμαστε προσηλωμένοι, δεν αγωνιστούμε αταλάντευτοι για την επίτευξή του, ο στόχος εκπίπτει, γίνεται ματαιωμένος κουρνιαχτός της Ιστορίας. Αυθυπόστατος, ακέραιος και ζωντανός μένει μόνο όταν εμείς είμαστε καθηλωμένοι σ` αυτόν, αν τον ατενίζουμε με μάτια ορθάνοιχτα και αν προσμένουμε, παρόντες και άγρυπνοι πάντα, να ηχήσουν οι σάλπιγγες της εφόδου, αν «κατακλειδικά» είμαστε διαχρονικά στη θέση μας, στη φύλαξη των αιώνιων Θερμοπυλών μας.  

Δεν έχει σημασία πάλι αν ο πόθος μας εκπληρωθεί σήμερα ή αύριο ή μεθαύριο, και το μεθαύριο μπορεί να είναι και δεκαετία μετά ή και εκατονταετία, σημασία έχει ότι υπηρετούμε το όραμα μας πιστά και επίμονα. Οι κρίσιμες ιστορικές διεργασίες και μεγάλες πολιτικές αλλαγές θέλουνε πολύ χρόνο, για να συντελεστούν, επέρχονται σε μακροδιαστήματα της Ιστορίας με συνεχή και ισχυρή μαζική πίεση, όχι αυτόματα και δια μιας.

Το βάρος φυσικά για την εγκατάσταση του δεύτερου κόσμου, του δικού μας κόσμου πέφτει στην Αριστερά. Είναι δικό της πλάσμα πάντα. Η δικιά της ιδεολογία εμπεριέχει ως πρώτη αξία την ισότητα των ανθρώπων. Αυτήν προβάλλει και ως πρώτο της αίτημα και την έχει έμβλημά της. Αν οι αριστεροί δεν αγωνιστούμε να γίνει ο κόσμος όλος ένα και να φέρουμε την ισότητα στη ζωή των ανθρώπων, ποιος θα περιμένουμε να μας τη φέρει; Οι χριστιανοί; Έχουν τα δικά τους μελήματα οι άνθρωποι, πώς να σώσουν την ψυχή τους. Δεν είναι μαζί μας.

Ψυχανεμίζομαι πάντως σ` αυτή την προεκλογική στιγμή ότι μάλλον βρισκόμαστε μπροστά στην αρχή πανευρωπαϊκής πολιτικής κοσμογονίας. Η αγρανάπαυση της Ιστορίας έχει μάλλον τελειώσει.

Η προδοσία*

Στα χρόνια τα πολύ παλιά ο πρώτος πρόγονός μας

Επήρε την απόφαση να ζει μαζί με άλλους

Για να τους έχει συντροφιά σαν πάει στο κυνήγι

Μονάχος να μη μάχεται με τ` άγρια θηρία

Και να `χει φίλους κι αδερφούς σαν τρώει και σαν πίνει

Δεν άργησε όμως ο καιρός να γίνει εχθρός του ο φίλος

Τη δύναμή του κι ο αδερφός να την υψώνει σκήπτρο

Να έχει εκείνος τα πολλά, οι υπόλοιποι τα λίγα

Κι έγινε αφέντης στη φυλή, κάθε λαλιά της πνίγει

Κι είν` από τότε καθεστώς τα άνισα μερίδια

Έπειτα μύθους έπλασε να πάρει η βία σέβας

Θέλημα είναι του Θεού να `χει αυτός το σκήπτρο

Που `χει τη φύση ξέχωρη, γαλάζιο αίμα φέρει

Κι η κόρη του τι όμορφη! Σαν να `ναι παραμύθι

Πριγκίπισσα την είπανε, πριγκίπισσα τη λέμε.

*Τραγούδι που έγραψα για ομώνυμο πίνακα του ζωγράφου Γιώργου Ιωαννίδη. Επίκειται έκθεση των έργων του και συναυλία συγχρόνως με δικά μου τραγούδια, αντίστοιχο το καθένα σε πίνακά του.